Schaamte

Het gevoel van schaamte zit in onze genen. Schaamtegevoel zorgt ervoor dat we ons best doen om onderdeel te blijven uitmaken van sociale groepen. Het voorkomt dat we worden verbannen uit de groep waartoe we willen behoren. Alhoewel schaamtegevoel dus een positieve functie heeft, kan het je persoonlijke functioneren behoorlijk in de weg staan.

Wat is schaamte?

Schaamte is het resultaat van een vergelijking van je eigen acties met je normen. Als je acties niet overeenkomen met de standaarden die je voor jezelf hebt gesteld, dan voel je schaamte. Je kunt je dus schamen zonder dat anderen dat weten.

Schaamte is een onaangename psychosociale emotie waarbij de angst om misprezen of niet meer geaccepteerd te worden bepalend is. Schaamte is daarmee een sterk cultureel bepaald fenomeen, dat ongeveer de tegenpool van eergevoel of trots vormt.
(Bron: Wikipedia)

Schaamte uit zich in milde vorm in het afwenden van de blik of het vermijden van oogcontact, maar kan zich ook uiten in een vorm die meer impact heeft op je leven. Dan leidt het tot het vermijden van sociaal contact, bijvoorbeeld door het fysiek uit de weg gaan van bepaalde groepen personen of het vermijden van een bepaald gespreksonderwerp.

Schaamte is niet hetzelfde als schuldgevoel. Alhoewel beide sociale emoties zijn, gaat schaamte dieper dan schuldgevoel. Bij schuldgevoelens lijd je eronder dat je fouten hebt gemaakt. Bij schaamte heb je het gevoel dat je een fout bènt.

Wat kun je doen?

Als je last hebt van je schaamte kunnen onderstaande tips je helpen:

1. Repareer
   Zoals hiervoor uitgelegd heeft schaamte een functie. Het zorgt ervoor dat je erbij blijft horen. Als je daadwerkelijk ergens bij wil horen en je daadwerkelijk iets gedaan hebt dat voor uitsluiting zorgt, dan kun je met extra pro-sociaal gedrag de sociale schade herstellen.
   Een voorbeeld: Als de norm op het werk is dat je trakteert op je verjaardag en dat heb je niet gedaan, dan kun je alsnog –desnoods op een willekeurige dag- trakteren om de schade in te halen.

En als de schaamte niet-functioneel is dan kun je verder gaan met:

2. Praat er over
   Schaamte gevoelens blijven bestaan als je de gevoelens voor jezelf houdt. Als je er over praat met iemand die je vertrouwt worden ze direct ontkracht. Schaamte kan niet blijven bestaan als de gevoelens worden uitgesproken. Het is als sneeuw in de zon.
3. Zelfcompassie
   Als bovenstaande niet helpt dan leg je waarschijnlijk de lat veel te hoog. Je schaamt je voor iets dat niet nodig is. Check je normen en kies realistische leefregels en doelen. Sta niet toe dat je jezelf de put in praat. Stop negatieve gedachten. Vertel jezelf wat je goed kan en dat je er mag zijn. Herhaal dat steeds opnieuw. Vergeef jezelf fouten en leer ervan. Accepteer complimenten van anderen. Niemand is perfect. Sterker nog: juist je kwetsbaarheid, je imperfectie, maakt je echt.

Ter illustratie hoe het is om “echt” te worden, het volgende fragment uit “het fluwelen konijn” van Margery Willliams

“Echt” is niet hoe je bent gemaakt’, zei het Kale Paard. ‘Het is iets dat je overkomt. Als een kind erg, erg lang van je houdt, en niet alleen om met je te spelen, maar ECHT van je houdt, dan wordt je pas Echt.’
‘Doet het pijn?’, vroeg het Konijn.
‘Soms’, zei het Kale Paard, want hij was altijd oprecht. ‘Als je Echt bent, vindt je pijn niet erg’.
‘Gebeurt het in één keer, zoals mechanisch opgewonden worden’, vroeg hij, ‘of beetje bij beetje ?’
‘Het gebeurt niet allemaal in één keer’, zei het Kale Paard. ‘Je wordt het. Het duurt erg lang. Daarom gebeurt het niet vaak met speelgoedjes die makkelijk kapot gaan, of scherpe randen hebben, of die voorzichtig bewaard moeten worden. In het algemeen, tegen de tijd dat je Echt bent, is het grootste deel van je haar eraf geknuffeld, zijn je ogen uitgevallen, sta je wankel in je scharnieren en zie je er erg aftands uit. Maar dat geeft allemaal niet, want als je eenmaal Echt bent kun je niet lelijk zijn, behalve voor mensen die het niet begrijpen’.